Onímọ̀ kan ní Ìparapọ̀ Àwọn Orílẹ̀-èdè UN ti ké sí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé-iṣẹ́ àgbáyé láti dáwọ́ ṣíṣe òwò pẹ̀lú Isrẹ́lì dúró, ó kìlọ̀ fún wọn pé wọ́n lè di alájọpín nínú ìwà ọ̀daràn ogun ní Gaza àti West Bank tí wọ́n ti gbà.

Francesca Albanese, nígbà tó ń gbé ìròyìn rẹ̀ kalẹ̀ fún ìgbìmọ̀ aja fun ẹ̀tọ́ ọmọ ènìyàn ti UN, ṣàlàyé ohun tí ó pè ní “ọrọ̀-ajé ìparun ìran (an economy of genocide)” nínú èyí tí ìjà pẹ̀lú Hamas ti pèsè ibi ìdánwò láìsí ìjẹ́wọ́ àbùkù tàbí àyẹ̀wò fún àwọn ohun ìjà tuntun àti ìmọ̀-ẹ̀rọ igbalode.

Israel ti kọ ìròyìn rẹ̀ sílẹ̀ gẹ́gẹ́ bí “àìnídìí (groundless),” ó sọ pé yóò “wà pẹ̀lú àwọn ìtàn àtijọ́.”

Àwọn amoye UN, tàbí àwọn akọ̀wé àkànṣe (special rapporteurs), jẹ́ aládàáṣe láti ọwọ́ UN, ṣùgbọ́n UN ló yàn wọ́n láti dámọ̀ràn lórí àwọn ọ̀rọ̀ ẹ̀tọ́ ọmọ ènìyàn.

Iyaafin Albanese jẹ́ amòfin àgbáyé láti Italy, ó sì gbajúmọ̀ fún ìwà tí kì í fi ọ̀rọ̀ pamọ́; nínú àwọn ìròyìn tẹ́lẹ̀, ó ti fi hàn pé Israel ń ṣe ìparun ìran (genocide) ní Gaza. Ní Ọjọ́bọ̀ (Thursday), ó tún tẹnu mọ́ ẹ̀sùn náà, ó fẹ̀sùn kan Israel pé ó ń “ṣe ọ̀kan lára àwọn ìparun ìran tí ó burú jù lọ nínú ìtàn òde òní.”

Nínú ìròyìn yìí, Ìyáàfin Albanese dárúkọ àwọn ilé-iṣẹ́ tí ó sọ pé wọ́n ń jàǹfààní nínú, tí wọ́n sì ń bá wọn dáwọ́ lé àwọn ìwà ọ̀daràn ogun ní Gaza. Àtòjọ rẹ̀ ní ilé-iṣẹ́ tó ń ṣe ohun ìjà Lockheed Martin nínú fún títa ohun ìjà, àti ilé-iṣẹ́ ìmọ̀-ẹ̀rọ Alphabet, IBM, Microsoft àti Amazon fún pípèsè ìmọ̀-ẹ̀rọ tí ó jẹ́ kí Israẹli lè tọpinpin àwọn ará Palẹ́sìnì.

Ó tún mẹ́nu ba àwọn ilé iṣẹ́ bí Caterpillar, Hyundai, àti Volvo, tí ìròyìn rẹ̀ sọ pé wọ́n ti pèsè àwọn ọkọ̀ ayọ́kẹ́lẹ́ tí wọ́n fi ń wó ilé àti àwọn àdúgbò tí wọ́n fi bọ́nbù bò mọ́lẹ̀. Awọn ile-iṣẹ owo tun wa pẹlu – Ms Albanese sọ pe awọn ile-ifowopamọ BNP Paribas ati Barclays ti n ṣe iṣeduro awọn iwe ifowopamọ iṣura Israeli jakejado rogbodiyan naa.

BBC ti kan si awọn ile-iṣẹ ti a darukọ loke fun asọye.

Lockheed Martin sọ wípé àwọn tí ó ń ta àwọn ohun ìjà ológun fún àwọn orílẹ̀-èdè àjèjì jẹ́ ètò tí ìjọba ń ṣe fún ìjọba mìíràn, àti wípé àwọn ìjíròrò tí ìjọba Amẹ́ríkà ń ṣe ni ó dára jùlọ.

Volvo sọ pé òun kò fara mọ́ àríwísí Ms Albanese èyí tí ó gbà pé ó dá lórí “ìmọ̀ tí kò tó àti èyí tí kò tọ́ ní apá kan”. Ó fi kún un pé ó ti ṣe tán láti bọ̀wọ̀ fún àwọn ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn, ó sì ń ṣiṣẹ́ déédéé láti mú kí ìfọkànbalẹ̀ tó yẹ wà. Àmọ́ ó sọ pé níwọ̀n bó ti jẹ́ pé àwọn ohun tí wọ́n ń ṣe kì í pẹ́ bà jẹ́, tí wọ́n sì máa ń pààrọ̀ ẹni tó ni wọ́n, “ó ṣeni láàánú pé ó níbi tí agbára wa mọ láti pinnu bí wọ́n á ṣe máa lo àwọn ohun tí wọ́n ń ṣe àti ibi tí wọ́n á ti lò wọ́n”.

Ìròyìn náà sọ pé, àwọn iléeṣẹ́ tí wọ́n dárúkọ yìí ń rí èrè gọbọi nínú òwò náà, ó sì ń ran Ísírẹ́lì lọ́wọ́ láti máa bá ogun náà nìṣó. Obinrin Albanese sọ pe gbogbo awọn ile-iṣẹ yẹ ki o dẹkun iṣowo pẹlu Israeli lẹsẹkẹsẹ.

Eyi jẹ ẹsun ti Ms Albanese daba pe o le ṣe lodi si awọn iṣowo ti o ta ohunkohun ti o le ṣe alabapin si igbiyanju ogun Israeli. A mọ̀ pé àwọn agbẹjọ́rò àgbáyé ti sọ fún àwọn ìjọba ilẹ̀ Alawofunfun ní ìdákọ́ńkọ́ pé bí wọ́n bá ń bá a nìṣó láti máa ta ohun ìjà fún Ísírẹ́lì, ó lè mú kí wọ́n fi ẹ̀sùn ìsopọ̀ kàn án.

Israel ti ń fi ẹ̀sùn kan Iyaafin Albanese pé ó kórìíra òun gidigidi, àti pé ó tún jẹ́ alátakò àwọn Júù, ti kọ ìròyìn tuntun rẹ̀ sílẹ̀ gẹ́gẹ́ bí “àìnídìí, ìfipá-búkọ̀, àti ìlòkulò agbára ní gbangba.” Israel sẹ́ ìparun ìran, ó fi ẹ̀tọ́ ìgbèjà ara rẹ̀ lòdì sí Hamas.

Isrẹli sẹ́ ìpànìyàn náà, wọ́n sọ pé àwọn ní ẹ̀tọ́ láti gbèjà ara wọn lòdì sí Hamas.

Àmọ́ nígbà tí Ìyáàfin Albanese gbé ìròyìn rẹ̀ kalẹ̀ fún àwọn orílẹ̀-èdè tó jẹ́ ọmọ ẹgbẹ́ Ìparapọ̀ Àwọn Orílẹ̀-èdè, ìyìn àti ìtìlẹ́yìn ni wọ́n fún un.

Àwọn orílẹ̀-èdè Áfíríkà, Asia, àti àwọn orílẹ̀-èdè Arábíà ṣe àtìlẹ́yìn fún ìkésíni rẹ̀ fún fífi owó sílẹ̀,  ọ̀pọ̀lọpọ̀ sì gbà pé ìparun ìran ń ṣẹlẹ̀, àwọn kan sì kìlọ̀ fún Israel lòdì sí fífi àbùkù kan àwọn amòfin àgbáyé bíi Iyaafin Albanese fún ṣíṣe iṣẹ́ wọn.

Àwọn orílẹ̀-èdè Yúróòpù, tí wọ́n sábà máa ń tì Israel lẹ́yìn, tún kẹ́gàn dídènà ìrànlọ́wọ́ sí Gaza, wọ́n sì sọ pé Israel ní àwọn ojúṣe òfin, gẹ́gẹ́ bí agbára tó gbà ilẹ̀ náà, láti rí i dájú pé àwọn ará Palestine ní ọ̀nà láti yè.

Ṣùgbọ́n alábàákẹ́gbẹ́ Israel tó tóbi jù lọ, Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà, fi Ìgbìmọ̀ Ẹ̀tọ́ Ọmọ Ènìyàn UN sílẹ̀ nígbà tí Ààrẹ Donald Trump gorí àlééfà ní Oṣù Kínní. Ìdáhùn Washington sí ìròyìn náà wulẹ̀ fi ẹ̀sùn kan Iyaafin Albanese, ẹgbẹ́ rẹ̀ sì bá àwọn ilé-iṣẹ́ Amẹ́ríkà sọ̀rọ̀ láti gba ìwífún nípa àjọṣe wọn pẹ̀lú Israel, pé ó jẹ́ “ìpolongo tí kò tọ́ ti ogun òṣèlú àti ti ọrọ̀-ajé lòdì sí ọrọ̀-ajé Amẹ́ríkà àti ti àgbáyé.”

Kò ṣeé ṣe kí ìjọba Amẹ́ríkà fún ọ̀rọ̀ amòfin àgbáyé kan ṣoṣo ní àfiyèsí púpọ̀ sí i. Ṣùgbọ́n àwọn ilé-iṣẹ́ ńlá ti Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà tí wọ́n dárúkọ nínú ìròyìn rẹ̀, tí wọ́n ń gbọ́ ìkẹ́gàn láti ọ̀dọ̀ ọ̀pọ̀lọpọ̀ orílẹ̀-èdè tí wọ́n ní èrè ìnáwó nínú, lè bẹ̀rẹ̀ sí í bi ìbáṣepọ̀ wọn pẹ̀lú Israel léèrè.

 

Orisun: BBCNEWS