Ọ̀pọ̀lọpọ̀ òwe ló wà ní èdè Yorùbá tí wọ́n ti ń lò fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún,  àwọn kan nínú àwọn òwe wọ̀nyí ní orísun tí a kò mọ̀, àwọn mìíràn sì wà tí a lè tọpinpin sí àkókò kan tó ti kọjá, tàbí sí àwùjọ àwọn ènìyàn kan.

Ǹjẹ́ o ti gbọ́ òwe náà, “se bi o ti mo” rí?

Ọ̀rọ̀ kan tí òǹitajà oúnjẹ kan sọ nígbà tó ń bá àwọn oníbàárà rẹ̀ sọ̀rọ̀ ló sọ ọ́. Orukọ rẹ ni Madam Janet Ewusi Odesola, ti a mọ si ” Sebiotimo Elewa Sapon ” .

 

O jẹ olutaja oúnjẹ ni Abeokuta, ile ounjẹ rẹ wa ni ibi pataki kan ti o sopọ mọ Isale Igbein, Ijaiye, Ago-Oba, Itoku, Lafenwa, ati awọn ọna Ake.

Wọn máa n pe ibi yii ni ” Sapon” ọ̀nà kúkúrú láti pe  ” Saponloore ” eyiti o tumọ si ” ran àwọn apon lọ́wọ́ “.

 

Ibi tí wọ́n kọ́ ọ sí ṣe pàtàkì gan-an torí pé ó so àwọn òpópónà ńláńlá pọ̀, ó sì máa ń fa àwọn oníbàárà bíi àwọn ọ̀dọ́kùnrin, àwọn òṣìṣẹ́ ìjọba àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́.

 

Ó Ṣàṣeyọrí Láìpẹ́

Ọdún 1925 ni wọ́n bí Madam Janet, ó sì lọ sí ilé ìwé alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀ Methodist ní Ijoko, Abeokuta.
Ó bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ oúnjẹ rẹ̀ nípa títa ẹja gbígbẹ kí ó tó ṣí ilé ìjẹun ẹ̀wà rẹ̀ ní 1951. O pe ni ” ewa pakure “, ounjẹ ti awọn ewa ti a ti ṣan ati ipanu ewa ti o ni iyasọtọ rẹ.

Nítorí àwọn oníbàárà rẹ̀ tí wọ́n gbajúmọ̀, oúnjẹ rẹ̀ máa ń tètè tán, ó fẹ́rẹ̀ẹ́ jẹ́ lójoojúmọ́, bó tilẹ̀ jẹ́ pé ojoojúmọ́ ló máa ń se àpò àgbàdo ńlá kan.

Ìpèníjà fún owó orí.

Bí iṣẹ́ rẹ̀ ṣe ń gbòòrò sí i, àwọn oníbàárà rẹ̀ ń pọ̀ sí i ṣùgbọ́n àbùkù èyí ni pé, wọ́n bẹ̀rẹ̀ sí í jẹ ẹ́ ní gbèsè.

Bí àwọn kan ṣe sanwó, àwọn kan ra nǹkan ní gbèsè, àwọn míì sì ṣèlérí pé àwọn á sanwó náà nígbà tó bá yá, àmọ́ wọn ò mú ìlérí wọn ṣẹ.

Awọn gbese ti n ṣajọpọ o si ti n dagba si iṣoro nla kan nitorinaa, o bẹrẹ eto imulo “sebiotimo”, lati rii daju pe awọn alabara rẹ ko ni gbese fun u.

 

Ìlànà Tuntun

Ìlànà rẹ̀ kò ṣòro rárá, ó máa ń gba àwọn oníbàárà rẹ̀ níyànjú láti máa ra iye oúnjẹ tí agbára wọn bá gbé, kí wọ́n sì máa ta iye oúnjẹ tí wọ́n ti san, láìsí àfikún.

Bí oníbàárà kan bá ní kóbó márùn-ún, ó máa ń ta oúnjẹ tó níye kóbó márùn-ún, bí wọ́n bá béèrè fún owó púpọ̀ sí i lórí gbèsè, ó máa ń dá wọn lóhùn pé ” sebiotimo ” , ìyẹn ni pé, ” gé aṣọ rẹ gẹ́gẹ́ bí iwọn rẹ ”

Àwọn oníbàárà Ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò

Ní kẹ̀rẹ̀kẹ̀rẹ̀, àwọn oníbàárà rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ sí í mọ bó ṣe máa ń dá wọn lóhùn. Nígbàkigbà tí wọ́n bá béèrè fún oúnjẹ tó pọ̀ ju èyí tí wọ́n lè rówó rà lọ, kíá ni wọ́n máa ń rán ara wọn létí ìlànà rẹ̀ nípa sísọ pé, ” sebiotimo, elewa sapon ” .

 

Orúkọ àjùmọ̀lò.
Ìlànà rẹ̀ di orúkọ oyè rẹ̀ ní ṣísẹ̀-n-tẹ̀lé, ó di àmì àti pé ó fara hàn nínú iṣẹ́ rẹ̀ pẹ̀lú iye oúnjẹ tí kò tó nǹkan tí ó ń se.

Ó máa ń se ìkòkò ju ìkòkò ìrẹ̀kẹ̀ lọ ní ìbẹ̀rẹ̀ ṣùgbọ́n kò pẹ́ tó fi ń se ìkòkò ìrẹ̀kẹ̀ kan ṣoṣo lójoojúmọ́. Nígbàkigbà tí wọ́n bá bi í, ó máa ń dáhùn pé ” mo ti se bi mo se mo ” .

Eyi ni bi orukọ apeso rẹ ” sebiotimo ” ṣe di owe ninu aṣa Yoruba, ti o kọ ẹkọ iwa itẹlọrun.

 

Orísun – Ìtàn Áfíríkà Èdè Yorùbá