Ọba tó níyì púpọ̀ yìí, tó jẹ́ alákòóso fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún, ju ọgọ́ta ọdún lọ, ni ìròyìn sọ pé ó fi ayé silẹ̀ ní ọjọ́ Aiku, Oṣù Keje ọjọ́ kẹtàlá, ọdún 2025, ní wákàtí díẹ̀ lẹ́yìn tí wọ́n kéde ikú ọ̀rẹ́ rẹ̀ àti Ààrẹ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà tẹ́lẹ̀, Muhammadu Buhari.

Awujalẹ tó kú yìí wọlé sípò ní ọdún 1960, ó sì jẹ́ ọba pátápátá tí a mọ̀ sí ọ̀kan lára àwọn ọba tó ní ipa púpọ̀ jùlọ, tó sì jọba pẹ́ jùlọ ní Nàìjíríà.

Kò jẹ́ ọba nìkan, ó jẹ́ àpẹẹrẹ ìgbéraga àṣà, ọgbọ́n ìṣèlú, àti ìtẹ̀síwájú ọba tó ní ìwà pẹ̀lú ìdàbí.Ikú rẹ̀ jẹ́ àfihàn ìparí àkókò kan fún ìjọba ibílẹ̀ Ijẹbu àti àjọṣe ọba ní orílẹ̀-èdè yìí.

Bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé Ìjọba Ìpínlẹ̀ Ògùn àti Ààfin Awujalẹ kò tíì sọ̀rọ̀ nípa ìkúnlẹ̀kùn ikú náà, ọ̀pọ̀ àwọn orísun tó sún mọ́ ìdílé ọba ti sọ pé ọba náà kú ní àlàáfíà ní ilé ìwòsàn aládùúgbò kan ní Èkó.

Ọba Adetona, ọ̀rẹ́ àtàwọn alábàápàdé pẹ̀lú Ààrẹ Buhari, ni a mọ̀ sí ẹni tó máa ń sọ òtítọ́ nípa ìṣèlú, ìṣọ̀kan orílẹ̀-èdè, àti ìlànà ìmúlò àṣẹ.

Ìbáṣepọ̀ wọn tó pẹ́yà jẹ́ mọ̀ nípa ìbòwò àti àjọṣe àwọn iye ìbílẹ̀, àwọn méjèèjì sì jẹ́ ohùn ìtọ́́ni nínú àyíká tí wọ́n wà.

A bí Ọba náà ní Ọjọ́ Karùn-ún, Oṣù Karùn-ún, ọdún 1934. Ó di Awujalẹ nígbà tó jẹ́ ọdún mẹ́rìnládínlọ́gbọ̀n [26]. Ó jẹ́ ẹni tó mú Ijẹbuland dágbà sí i, tí ó sì dà á l’áyọ̀, ilé-ọwọ́, àti àṣà tó lagbara. Nígbà ìjọba rẹ̀, ìdàgbàsókè amáyédẹrùn, ìmọ̀ ìṣòwò, àti àjọṣe ilé-ènìyàn tẹ̀ síwájú ní Ijẹbuland.

Ọba Adetona jẹ́ ọba tó wà nínú ẹgbẹ́ àkọ́kọ́ ayé, tó sì ní gbígbà mọ̀ káàkiri. Ó jẹ́ adarí tó ní agbára pẹ̀lú àfiyesi tó fi léèrò ọba wọlé nínú òfin, ó sì jẹ́ ohùn alákóso tó gbajúmọ̀ ní àkókò ìjọba ologun àti ìyípadà sáwọn ìjọba olóṣèlú.

Ní ọdún 2021, Yunifásítì Olábísí Ọnàbánjọ yí orúkọ Ilé Ẹ̀kọ́ Ìṣàkóso wọn padà sí ti Ọba náà gẹ́gẹ́ bí ìyọ̀nù ọlá tó fi hàn sí aṣáájú pẹ̀lú ẹ̀kọ́.

Ní àkókò yìí, ọ̀pọ̀ àwọn olóṣèlú, ilé ọba, àti ẹgbẹ́ àṣà ni gbogbo orílẹ̀-èdè ti bẹ̀rẹ̀ sí í fi ikú Ọba náà hàn gẹ́gẹ́ bí òkìkí pẹ̀lú iranti rere—ẹni tó jẹ́ iyebíye àti baba fún púpọ̀.

Pẹ̀lú bí àwọn àgbàlagbà méjì—Ọba Adetona àti Muhammadu Buhari—ṣé fi orí yà lẹ́yìn ara wọn ní ọjọ́ kan ṣoṣo, gbogbo orílẹ̀-èdè wá nígbà ìrònú pẹ̀lú ìdákẹ́jì.

Alákọ̀sílẹ̀ àwọn ètò ìsìnkú rẹ̀ yóò jẹ́ kí gbogbo ènìyàn mọ̀ láti ọdọ Ààfin Awujalẹ ní Ìjẹbú-Òde ní àkókò tó bọ.

Orísun: Newstrends